Odpowiedź:

Dyrektor nie jest organem, do którego należy występować o wszczęcie postępowania w sprawie zniesławienia

Uzasadnienie:

Z pytania wynika, że problem dotyczy konfliktu pomiędzy nauczycielem a rodzicem ucznia, aczkolwiek pytanie nie wskazuje, czego dokładnie konflikt ten ma dotyczyć i na czym miałoby polegać zniesławienie.

Zauważyć natomiast należy, że obowiązek wystąpienia dyrektora w obronie nauczyciela wynika z treści art. 63 Karty Nauczyciela. Zgodnie z tym przepisem nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny. Organ prowadzący szkołę i dyrektor szkoły są obowiązani z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone.

Zgodnie z tą regulacją nauczycielowi została przyznana ochrona właściwa funkcjonariuszom publicznym. Zakres tej ochrony określają:

• art. 222 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (dalej jako k.k.) - naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego,
• art. 223 k.k. - czynna napaść na funkcjonariusza publicznego,
• art. 224 § 2 k.k. - wywieranie wpływu na czynności urzędowe,
• art. 226 k.k. - znieważenie funkcjonariusza publicznego.

Artykuł 222 k.k. sankcjonuje przestępstwo polegające na naruszeniu nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Występek określony w art. 222 § 1 k.k. jest przestępstwem formalnym, zatem dokonanie przestępstwa nie zależy od zaistnienia skutku w postaci doznania przez funkcjonariusza publicznego jakiegokolwiek uszczerbku jako skutku fizycznych oddziaływań sprawcy na jego ciało (wyrok SA w Łodzi z 31 stycznia 2002 r., II AKa 252/2001).

Artykuł 223 k.k. chroni zdrowie, życie i powagę urzędu funkcjonariusza publicznego poprzez karanie czynnej napaści na funkcjonariusza. Pojęcie ?czynna napaść? oznacza działanie gwałtowne, nakierowane na spowodowanie co najmniej naruszenia nietykalności cielesnej osoby pokrzywdzonej (zob. T. Bojarski, A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2013).

Artykuł 224 § 2 k.k. sankcjonuje przestępstwo polegające na zmuszaniu funkcjonariusza publicznego albo osoby mu przybranej przy użyciu przemocy lub groźby bezprawnej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej. Przepis ten jako znamienia przestępstwa nie traktuje zaistnienia u adresata groźby obawy jej spełnienia (postanowienie SN z 6 czerwca 2011 r., V KK 128/2011). Czyn określony w art. 224 § 2 k.k. jest bowiem przestępstwem formalnym bezskutkowym.

Artykuł 226 § 1 k.k. przewiduje, że warunkiem odpowiedzialności sprawcy jest to, aby znieważenie funkcjonariusza nastąpiło nie tylko podczas, ale także w związku z wykonywaniem przez niego czynności służbowych (zob. wyrok SN z 20 listopada 2012 r., II KK 287/2012). Do znamion tego przestępstwa nie należy publiczne działanie sprawcy (uchwała składu 7 sędziów SN z 20 czerwca 2012 r., I KZP 8/2012). W uchwale tej Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ?Przedmiotem ochrony normy art. 226 § 1 k.k. jest z jednej strony prawidłowe funkcjonowanie instytucji państwowych i samorządowych, czy szerzej autorytet państwa, z drugiej godność funkcjonariusza publicznego lub osoby przybranej mu do pomocy, przy czym autorytet danej instytucji ma znaczenie pierwszoplanowe. Prawidłowe funkcjonowanie instytucji chronione jest przez zapewnienie poszanowania dla funkcjonariuszy podczas wykonywania ich obowiązków służbowych. Ze względu na rodzaj wykonywanych czynności funkcjonariusze publiczni powinni mieć zapewnioną wzmożoną ochronę, także w odniesieniu do ich godności. Wykonywanie ich funkcji wiąże się bowiem z uczestnictwem w sytuacjach konfliktowych, w których szczególnie narażeni są na agresję lub naruszenie dóbr osobistych. Trudno znaleźć uzasadnienie dla zapewnienia tej ochrony jedynie wtedy, gdy do znieważenia dochodzi publicznie. Funkcjonariusz dokonujący czynności służbowych, który w związku z tym jest znieważany niepublicznie, np. w trakcie procesowej czynności dokonywania przeszukania mieszkania sprawcy, powinien korzystać z takiej samej ochrony, jak w trakcie wykonywania obowiązków publicznie. Uzasadnione jest natomiast pozostawienie poza zakresem ochrony art. 226 § 1 k.k. tych wszystkich wydarzeń, które mają miejsce poza czasem wykonywania obowiązków i bez związku z nimi. Wówczas funkcjonariusz ma te same możliwości prawne w razie znieważenia go, jak każdy inny obywatel, może zatem wnieść prywatny akt oskarżenia o przestępstwo z art. 216 k.k.?.

Z pytania wynika, że w przedmiotowej sprawie nie zaszło żadne z opisanych przestępstw, natomiast autor pytania wspomina o zniesławieniu, które jest przestępstwem z art. 212 k.k., nie jest jednak objęte regulacją art. 63 Karty Nauczyciela. Co za tym idzie dyrektor nie ma podstaw do podejmowania działań w tej sprawie, a osoba zniesławiona może samodzielnie zawiadomić organy ścigana o popełnieniu przestępstwa.

Zapamiętaj!

Nauczyciel korzysta z ochrony właściwej dla funkcjonariuszy publicznych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2215)
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1950 ze zm.)

Michał Łyszczarz
Ekspert Portalu Oświatowego
https://www.portaloswiatowy.pl/